Polska branża technologiczna alarmuje: projekt reformy Państwowej Inspekcji Pracy, zakładający administracyjną i natychmiast wykonalną możliwość ustalania istnienia stosunku pracy przez inspektorów PIP, może doprowadzić do poważnych zakłóceń w funkcjonowaniu firm technologicznych i osłabić konkurencyjność całej polskiej gospodarki cyfrowej. SoDA – Organizacja Pracodawców Usług IT, zrzeszająca blisko 120 firm i ponad 30 tysięcy specjalistów – przedstawia stanowisko, które szczegółowo analizuje skutki zmian i wskazuje, że projekt w obecnym kształcie stoi w sprzeczności z realiami rynkowymi oraz wieloletnią polityką państwa.
Reforma przewiduje, że inspektorzy PIP mogliby jednostronnie, wbrew zgodnej woli stron, przekształcać umowy cywilnoprawne – w tym kontrakty B2B – w umowy o pracę, nadając swoim decyzjom rygor natychmiastowej wykonalności. Zdaniem SoDA byłby to krok o znaczeniu systemowym, który diametralnie zmieniłby sposób funkcjonowania przedsiębiorstw opartych na wiedzy, zwłaszcza w branży usług programistycznych. Organizacja wskazuje, że tak daleko idąca uznaniowość organu administracji publicznej nie tylko wykracza poza cel nowelizacji, ale przede wszystkim stwarza ryzypko gwałtownego wzrostu kosztów pracy, odpływu talentów oraz destabilizacji tysięcy firm. Co więcej, proponowane rozwiązania stoją w sprzeczności z wieloletnią strategią państwa, które przez ponad dekadę aktywnie promowało samozatrudnienie, działalność gospodarczą, ulgi prorozwojowe takie jak B+R czy IP Box oraz preferencyjne formy opodatkowania dla usług IT.
Znaczenie sektora ICT dla polskiej gospodarki
Sektor IT/ICT, jak przypomina SoDA, jest jednym z filarów nowoczesnej polskiej gospodarki. To branża generująca 3,5% PKB, napędzająca eksport usług cyfrowych, odpowiadająca za ponad 16% polskiego eksportu usług, o wartości przekraczającej 16,8 mld USD rocznie. Branża od lat rośnie dwucyfrowo, a według najnowszych danych w sektorze pracuje niemal pół miliona osób. Te liczby nie oddają jednak pełnego znaczenia sektora – polscy specjaliści IT są kluczowym zasobem dla globalnych firm, które coraz częściej lokują w Polsce zespoły, centra kompetencyjne czy projekty badawczo-rozwojowe. Utrzymanie tej pozycji wymaga przewidywalności i elastyczności, ponieważ firmy w Polsce nie są w stanie konkurować z globalnymi korporacjami wynagrodzeniami, ale mogą konkurować właśnie modelem organizacji pracy.
Zgodnie z analizą SoDA aż 97% rynku stanowią firmy z sektora MŚP, w których 70–90% wydatków to koszty pracy. W takich realiach każda zmiana obciążeń publicznoprawnych natychmiast wpływa na rentowność. Od miesięcy obserwowane jest również narastanie presji kosztowej – rosną wynagrodzenia, koszty pozyskiwania talentów, koszty wdrażania nowych technologii, a ponad połowa firm nie przewiduje możliwości podniesienia marż. SoDA przedstawia także przykład średniej wielkości firmy IT, w której obowiązkowa zamiana 30 współprac B2B na etaty oznaczałaby roczny dodatkowy koszt rzędu 1,8 mln złotych, co radykalnie zmieniłoby jej wynik finansowy z zysku 840 tys. zł na stratę blisko miliona. To ilustracja skali problemu, z którym mierzyłyby się setki firm w Polsce.
“Kwestią sporną pozostaje również nadanie Państwowej Inspekcji Pracy reklasyfikacji wstecznej umów zawartych dużo wcześniej. Takie działania, wprowadzane z dnia na dzień mogą doprowadzić wiele przedsiębiorstw do bankructwa.“- podkreśla Tomasz Szymański, CEO SoftwareMill, firmy zrzeszonej w SoDA.
Największy kryzys w historii
Reforma uderzałaby jednak nie tylko w przedsiębiorców, ale również w samych specjalistów. Branża od lat funkcjonuje w warunkach „rynku programisty” – niedobór kadr jest stały, a polscy eksperci mogą pracować dla globalnych firm z dowolnego miejsca na świecie. Model B2B jest dla wielu z nich świadomym wyborem, zapewniającym elastyczność, możliwość współpracy z wieloma klientami, a także realny wpływ na własny rozwój. Narzucenie etatów oznaczałoby utratę preferencji podatkowych, ograniczenie niezależności, a dla wielu – decyzję o porzuceniu współpracy z polskimi firmami na rzecz międzynarodowych podmiotów niezwiązanych polskim prawem. To z kolei mogłoby doprowadzić do znacznego odpływu talentów, spadku wpływów podatkowych i osłabienia potencjału innowacyjnego kraju.
„Projekt reformy PIP w obecnym kształcie może doprowadzić do jednego z największych kryzysów w historii polskiej branży IT. Polska przez lata budowała swój ekosystem technologiczny w oparciu o elastyczność, innowacje i zaufanie do stabilności prawa. Dziś ten model jest zagrożony. Apelujemy o dialog, rzetelną ocenę skutków i stworzenie rozwiązań, które będą chronić zarówno pracowników, jak i konkurencyjność całej gospodarki cyfrowej” – tłumaczy Marta Kępa, Wiceprezeska SoDA.
Branża proponuje
Organizacja wskazuje, że fundamentem stabilnego rynku pracy w IT są przejrzyste zasady, a więc jasne kryteria odróżnienia B2B od stosunku pracy, ujednolicone procedury kontrolne oraz przewidywalność działań organów administracji. Proponuje więc opracowanie oficjalnej checklisty dla przedsiębiorców, pilotaż nowych rozwiązań przed ich pełnym wdrożeniem, wprowadzenie okresu naprawczego umożliwiającego dostosowanie warunków współpracy przed ewentualną decyzją oraz stworzenie mechanizmu „safe harbour”, w ramach którego umowy spełniające kryteria zgodności nie mogłyby być następnie kwestionowane. SoDA zaznacza również, że reforma nie może działać wstecz – retroaktywne stosowanie sankcji wobec firm i specjalistów byłoby, jak wskazuje organizacja, naruszeniem zasady zaufania do państwa i de facto karaniem za działania zgodne z dotychczasowym prawem.
W swoim stanowisku SoDA podkreśla również konieczność szerzej zakrojonej modernizacji Kodeksu pracy, który – zdaniem organizacji – nie odpowiada współczesnym realiom pracy projektowej, zdalnej, zadaniowej i hybrydowej. “Jesteśmy gotowi do udziału w pracach legislacyjnych, a jako reprezentacja blisko 120 firm IT możemy zaoferować ekspercką wiedzę, dostęp do analiz i najlepszych praktyki z rynków globalnych.” – zaznacza Paweł Pustelnik, Wiceprezes SoDA i COO Future Processing.
SoDA apeluje do rządu o pełną ocenę skutków regulacji, uwzględniającą oddziaływanie zmian na sektor IT, oraz o przedstawienie konsekwencji planowanej reformy najwyższym organom państwa. Organizacja podkreśla, że branża IT to nie tylko statystyki – to strategiczny zasób gospodarki opartej na wiedzy, wpływający na innowacje, cyberbezpieczeństwo, transformację cyfrową przedsiębiorstw i administracji. W obliczu globalnej konkurencji i szybkiego rozwoju nowych technologii stabilność przepisów nie jest dla sektora komfortem, lecz warunkiem przetrwania.
SoDA deklaruje pełną gotowość do dalszego dialogu z rządem, parlamentem i instytucjami publicznymi, wskazując, że wspólne wypracowanie rozwiązań pozwoli ograniczyć nadużycia na rynku pracy, jednocześnie chroniąc elastyczność i przewagi konkurencyjne polskich firm IT.
Kluczowe postulaty branży w sprawie reformy:
- Wyłączenie możliwości arbitralnej reklasyfikacji umów przez PIP
Decyzja o istnieniu stosunku pracy powinna należeć wyłącznie do sądu. - Brak możliwości stosowania skutków wstecznych (zakaz retrospekcji)
Nowe przepisy powinny działać tylko na przyszłość. - Wprowadzenie jasnych i oficjalnych kryteriów odróżnienia B2B od UoP
W tym branżowej checklisty dla IT opartej na orzecznictwie i praktyce nadzorczej. - Obowiązkowy okres ugodowy / naprawczy (np. 90–180 dni)
Zanim PIP wyda decyzję o reklasyfikacji. - Mechanizm „safe harbour” dla firm spełniających kryteria zgodności
Umowy ocenione jako prawidłowe nie mogą być później kwestionowane bez istotnych nowych okoliczności. - Pilotaż reformy PIP przed pełnym wdrożeniem
Okres testowy (np. 18 miesięcy) z obowiązkowymi raportami. - Koordynacja rządowa i pełna OSR z uwzględnieniem skutków dla sektora IT
- Modernizacja Kodeksu Pracy
Kodeks Pracy w obecnej formie jest archaiczny w kontekście pracy zdalnej, hybrydowej, zadaniowej i projektowej. SoDA deklaruje gotowość udziału w reformie.
Konsekwencje Reformy dla specjalistów – utrata elastyczności i masowy odpływ talentów
Jeśli projektowane regulacje zostaną wdrożone w obecnej formie, specjaliści IT:
- utracą możliwość współpracy z wieloma klientami,
- będą zmuszani do etatów niezależnie od preferencji,
- stracą dostęp do preferencji podatkowych,
- w efekcie mogą wybrać kontrakty zagraniczne lub relokację.
Skutkiem będzie osłabienie krajowego rynku pracy, spadek wpływów podatkowych oraz wyhamowanie transformacji cyfrowej państwa.
Konsekwencje dla firm IT – utrata rentowności i ryzyko bankructw
Analiza SoDA pokazuje, że:
- 70–90% kosztów operacyjnych firm IT to koszty pracy,
- marże w branży spadły do 5–12%,
- ponad połowa firm nie widzi możliwości podniesienia swoich marż.
Przykład przedstawiony w dokumencie pokazuje, że:
- firma z 30 kontraktorami B2B i rentownością 840 tys. zł rocznie
- po obowiązkowym przejściu na UoP generowałaby 1 mln zł straty rocznie.
Oznacza to, że wiele firm – zwłaszcza MŚP, stanowiących ponad 97% rynku – mogłoby utracić płynność finansową, ograniczyć działalność, zwolnić pracowników lub zakończyć działalność.
SoDA – Organizacja Pracodawców Usług IT (Software Development Association Poland) to związek polskich firm technologicznych, wytwarzających oprogramowanie i świadczących usługi outsourcingu IT dla klientów na całym świecie. Organizacja działa od 2018 r. i zrzesza obecnie blisko 120 firm o głównie polskim kapitale, działających w całym kraju. Firmy te zatrudniają ponad 30 000 specjalistów IT, a w 2023 roku osiągnęły łączny przychód roczny w wysokości prawie 12 mld złotych.
Misją SoDA jest integracja polskiej branży IT oraz działania na rzecz jej rozwoju. Organizacja wspiera współpracę i wymianę wiedzy pomiędzy firmami członkowskimi oraz promuje Polskę jako wiodący rynek w dziedzinie wytwarzania oprogramowania i usług IT na arenie międzynarodowej.
Wśród licznych działań organizacji można wymienić regularne badania i raporty o stanie branży IT, konsultacje legislacyjne, opiniowanie zmian i propozycji aktów prawnych dotyczących rynku technologii oraz aktywny udział w spotkaniach z ministerstwami i przedstawicielami rządu.
